Tag: Chili

Elqui Valley | Tenuta delle Terre Nere | Caves Frédéric Mabileau

Mineralen.
Oef. Een uiterst lastig thema. En dat als eerste proeverij. Annemiek Vermeijlen
durft het aan, gesteund door haar scheikundige achtergrond. En haar echtgenoot
die onze ‘rituelen’ aanschouwt en ontnuchterend verzucht, “nou, jullie zijn wel
erg serieus, hè?”. Annemiek
dronk een witte wijn uit Santorini. Het alom aanwezige vulkanisme daar en het
achteretiket met lovende woorden over mineralen deden de rest. Mineraliteit,
wat is dat eigenlijk?

Bodem en
mineraliteit zijn de nieuwe troetelkindjes in wijnland. Mineraliteit is goed.
Van mineraliteit is er nooit te veel. (ooit gehoord? > “mooie wijn, maar
storend veel mineraliteit op het eind”). Een prachtig  romantisch idee; druivenstokken met lange
wortels, die de fijnste mineralen uit de bodem opzuigen – uit oeroude
aardlagen, toen de wereld nog onschuldig was – en die de mineralen een ereplaatsje
geven in de druiven. Druiven vol met calcium, magnesium, jodiden, fluoriden.
Koester ze, pers ze zachtjes. Poets de vuurstenen nog wat op. Kalk is goed voor
de botten, kan daar nog iets meer van bij? Wijn; met al het goede dat de bodem
en bronwater ons gegeven heeft…Tja, zo
romantisch is het niet. Wat wij menen te proeven aan mineralen is onzin.
Mineralen hebben geen smaak. Wij hebben er geen woorden voor. Wijn bevat per
liter ongeveer 1 à 3 gram minerale stoffen, waarvan kalium en fosfaat verreweg
de meest voorkomende zijn. (Gerhard Horstink, zie link onderaan dit verslag)
“Net zoals het beschrijven van florale tonen in een wijn niets te maken heeft
met bloemen in de wijn, heeft mineraliteit niets te maken met mineralen in de
wijn.” (Chris Kissack) “There can be no direct relationship between what is
below the vineyard and what is in the glass.” (Jancis Robinson)

Keren we
terug naar de proeverij. Wat verstaan we onder mineraliteit? Annemiek refereert
aan een onderzoek naar wijnproducenten uit de Chablis en consumenten uit
Bourgogne. Welke termen worden genoemd? Begrippen die door beide groepen
genoemd worden: puurheid, kwaliteit, terroir, Chablis, frisheid, geologie,
vuursteen, wijn, steen, ziltheid, schelpdieren, kalk, chardonnay, mineralen, witte
wijn, zuren. Zo wordt al duidelijk dat mineraliteit een fijn containerbegrip
is, waar we aardig wat woorden in kunnen wegstouwen. Een ander onderzoek propt
daar nog wat zaken bij: zuren, citrus, fris, natte steen, chemische aroma’s,
reductief, gras-aroma’s, bitters. 

Het wordt
tijd om wat te gaan proeven: 3 verschillende witte droge wijnen, uiteraard
geblindeerd.De
aanwezige proevers doen hun uiterste best om die mineraliteit te adstrueren met
natte stenen (wijn 1), kalk (wijn 2), zouten en zwavel (wijn 3).

Wijn 1
blijkt blijkt een riesling uit de Pfalz. De producent: “kühl, straff, präzise, mineralisch und
knackig”. Mijn eigen
notities: tropisch fruit, in de mond nogal braaf met een net zuurtje op het
einde. Een wijn van vrij jonge stokken, uit vijf verschillende wijngaarden, met
zeer gevarieerde bodems, uit een relatief warm gebied. Haal daar maar eens
mineraliteit uit.

Wijn 2 is
twee keer verrassend: ten eerste vanwege de druif > pedro ximinez en ten
tweede vanwege het gebied: Elqui Valley in Chili. Eén van Chili’s meest
noordelijke wijngebieden, woestijnachtig droog met grote
temperatuursverschillen overdag en ‘s nachts. Deze wijn is met opzet door
Annemiek ingebracht; er is een hoge concentratie aan natriumionen in de bodem
en de wijnen van dit semi-woestijngebied te vinden. We zouden dit als
ziltigheid kunnen terugproeven. En dat doen we niet; de zouten menen we vooral
in de wijn 3 te herkennen: een Etna Bianco. Daar wordt ook zwavel genoemd. Goed
getroffen, denk ik. Alleen; is zwavel een mineraal?

____

Reichsrat
von Buhl, Pfalz, Von Buhl Riesling trocken 2016

Vina Falernia, Elqui valley, Pedro Ximenez 2015

Tenuta delle Terre Nere, Etna Bianco 2016, 60% carricante,
25% catarrato, 10% grecanico, 5% minella

–

De
volgende serie van 3 witte wijnen is van 100% sauvignon blanc, 1x Frankrijk, 1x
Nieuw-Zeeland, 1x Chili. Het is hier de Chileen die zich onderscheidt door het
reductieve karakter, rokerigheid en amandelbitters. Claartje roemt de ziltige
aanzet (na+ ionen!). De Nieuwzeelandse sauvignon is het tegendeel van
mineralig, stuivende buxusbollen met vrolijk pissende katten op
kruisbespootjes. De bedoeling van de Haut Poitou snap ik niet helemaal; een
strenge sancerre had voor meer onderscheid en discussie kunnen zorgen. Het
bleef nu toch het kattenluikje voor uitgeplaste Kiwikatten.

____

Domaine
La Tour Beaumont, Haut Poitou, Sauvignon Blanc 2016

Clos Marguerite, Marlborough, The Grape Whisperer,
Sauvignon Blanc 2017

Falernia, Elqui valley, Sauvignon Blanc 2016

–

Elqui valley | Bourgueil | Terre Were

We
stappen over op 2 series rood en ongemerkt verschuift het referentiekader naar
terroir.

Begrijpelijk, de term mineraliteit lijkt voor driekwart te zijn voorbehouden
aan witte wijn. Als de Fransen het over mineraliteit hebben zeggen ze goût de terroir. Maar: als mineraliteit al een
containerbegrip is, dan is terroir een container-schip-begrip.

Bij de
eerste serie rode wijnen keren de notities terug naar bekend gebied: aardbei,
hout, tabak, bitters, kersen, tannine. We twisten wat over de beide pinot
noirs, spannend tegenover saai, kersenfruit tegenover vlak.

____

Weingut Juris, Burgenland, Pinot Noir 2014

Domaine Robert Sirugue, Bourgogne, Pinot Noir 2014

–

De tweede
serie rood biedt door een eigenzinnige keuze discussiestof: het eerste glas
doet vermoeden dat we geteleporteerd zijn naar een varkensstal die wacht op de
jaarlijkse schoonmaak. De flinke lik Brett verdwijnt wel door de achterpoort,
maar het woord poep is dan al twee keer gevallen. In de mond zwart fruit,
paprika, iets staligs (ja, slechts één l), gelaagd, lang nahangend. Even
nagezocht, verbouwd op graviers; zand en grind.

De tweede
wijn geeft meer ruimte voor de mineralenspeurtocht; aardser, een hintje petrol
in de neus, evenwichtiger dan de boerenpummel ervoor, met z’n voeten in de lava
en met z’n neus naar de zwaveldampen van de vulkaan. De producent maakt er
bijna poëzie van: refined
fingers weaving deftly through soil and stone, creating shade upon shade of
chromatic and sensorial variations.

En zo
zijn we weer terug bij de romantiek. En de mooie verkooppraat.

____

Frédéric Mabileau, St Nicolas de Bourgueil, Les
Rouillères 2014, 100% Cabernet Franc

Tenuta delle Terre Nere, Etna Rosso, 2015, 95% Nerello
mascalese en 5% Nerello cappuccio

–

De vraag
blijft: geeft dit soort proeverijen inzicht of vergroot het de verwarring
alleen maar? Tja. Ik vrees dat het laatste het geval is. Maar dit nadeel ‘heb’
zeker z’n voordeel. We zijn er nog lang niet klaar mee. Uit deze verwarring
doemen onvermijdelijk nieuwe proefthema’s op die bij ons weinig aan bod komen.
Chemische processen tijdens vergisting, de rol van zwavel, geologie en
bodemkunde, (micro)biologie, wetenschap en wijn, de (on)maakbaarheid van wijn,
enzovoorts. Hieronder een aantal (onverwachte?) verbanden die voeding geven aan
die verwarring, en een uitdaging zijn om verder te graven naar de heilige
wijngraal. Die wij dus niet gaan vinden. Maar dan zou het ook oersaai worden…

Minerale
aroma’s door vergisting  Wat
wijndrinkers omschrijven als ‘minerale geuren’, geuren van stenige dingen, zijn
chemische verbindingen die in de druiven gevormd worden, vaak pas tijdens de
vergisting. Het vuursteenaroma van Chablis is door Prof. Denis Dubordieu in
2003 ontrafeld. Hij toonde aan dat dit aroma (arome
pierre à fusil) van een
zwavelhoudende organische verbinding komt, benzeenmethaanthiol, die tijdens de
vergisting wordt gevormd.

Rol van
kalium  Kalium kan een verbinding aangaan
met wijnsteenzuur en wijnsteen vormen. Dat leidt tot een lichte verzilting, een
versterking van de smaak. (zie G. Horsting)

Stikstofarm,
vergisting en zwavel  De
schijnwerper wordt nu gericht op stikstof. Stikstofarme grond en een beetje
waterstress beperken de groeikracht, en dat is goed voor de druiven. Rotsige,
kalksteenrijke en vulkanische bodemsoorten zorgen voor deze gunstige
omstandigheden. Een stikstofgebrek in de bodem van de wijngaard zorgt voor
aanmaak van zwavelverbindingen in de most. Gisten hebben namelijk stikstof
nodig als voeding. Als de gisten niet voldoende stikstof in de most vinden,
verzinnen ze een list; ze breken bepaalde zwavelhoudende aminozuren af (voor de
liefhebbers: methionine en cysteïne) en maken zo stikstofdelen vrij. Daarbij
onstaan ook zwavelcomponenten die weer gereduceerd worden tot mercaptaan
(thiol) dat, mits het gehalte laag is, moeilijk definieerbare aroma’s geeft,
die wij als als mineraliteit benoemen.
(zie Lars Daniëls, Lars over wijn in Perswijn september 2011, onderaan deze post)

Carotenen Professor Attilio Scienza: mineraliteit
die wij in een wijn menen te proeven zijn vooral norisprenoïden. In de
druivenschil zitten carotenoïden, een kleurstof die de druiven beschermt tegen
fel zonlicht. Afgeleide stoffen hiervan vormen tijdens de fermentatie nor-isoprenoïden
(aromastoffen). Het gaat hier om een enzymatisch proces, waarbij mineralen uit
vulkanische bodems waarschijnlijk een belangrijke rol spelen.

Zuurstofarm Velen concluderen dat
mineraliteit staat voor het tegenovergestelde van uitbundige fruitigheid; vaak
wijnen met een reductief karakter, door een opvoeding met minimale
zuurstofinvloed of een langere rijping sur lie.

Structuur
en gezonde bodem  Tjitske
Brouwer: mineraliteit is meer onderdeel van de smaak dan van de geur van de
wijn, mineralen in de wijn zorgen voor structuur, los van zuren en tannine. Hoe
groter het vermogen om mineralen uit de bodem op te nemen, des te groter zal
het effect op de smaak van een wijn zijn.Het
vermogen van een wijnstok om mineralen op te nemen, hangt voor een groot deel
af van de aanwezigheid in de bodem van schimmels, die in symbiose leven met de
wortels van de plant. In het bijzonder die van mychorriza. Het lijkt dat
mychorriza een positief effect heeft op de hoeveelheid en vooral de
verscheidenheid aan mineralen die een wijnplant opneemt. Een gezonde,
evenwichtige bodem is dan een voorwaarde.

Annemiek,
er zit nog een heleboel chemie in wijn. Vertel ons er meer van.

Verslag en
proefnotities Hans Lodewijkx

Meer lezen? 

Mineraliteit en wijn

Een glas vol zwavelverbindingen – over mineraliteit in wijn

Mineraliteit nog even ongrijpbaar

Blader ook nog eens door Volcanic
Wines, Salt, grit and power van John Szabo, met hoofdstukjes
over Chili, Sicilië en Santorini