Toscane proeverij: lang leve de regelbrekers
By in

Toscane proeverij: lang leve de regelbrekers

Veel wijnbouwers hebben een haat-liefdeverhouding met regelgeving. Regels beperken de creativiteit. Er staat in de regels welke druiven je mag gebruiken, hoe je moet blenden, hoe lang een wijn moet rijpen. Dat botst met de drang om iets unieks te willen maken. Wijnregelgeving verandert langzaam, vaak tergend langzaam, terwijl ideeën, het klimaat en de markt snel evolueren. De regelbrekers zijn vaak de vernieuwers in een wijnregio. Martijn de Groot brengt Toscane op tafel. In Toscane werden cabernet sauvignon en merlot geïntroduceerd die betere resultaten geven in sommige wijngaarden dan de autochtone druiven.

Het beroemdste voorbeeld van een regelbreker is Marchese Mario Incisa della Rocchetta die in de jaren ’40 cabernet sauvignon plantte in Bolgheri, geïnspireerd door Bordeaux. Sassicaia was de eerste wijn die de gevestigde DOC-regels volledig negeerde (gebruikte Bordeaux-druiven) en toch internationaal werd geroemd. De wijn werd verkocht als vino da tavola. De eerste jaargang is 1968, op de markt gekomen in 1971.

De ultieme erkenning is in 1994 het verkrijgen van de DOC Bolgheri Sassicaia, een unieke sub-appellatie binnen de bredere DOC Bolgheri. Het is de enige Italiaanse wijn met een eigen, individuele DOC die exclusief is toegekend aan één wijn en één producent: Tenuta San Guido. Martijn zet de wijn als afsluiter, in een serie van 1. Sassicaia is een wegbereider geweest voor Tignanello, Ornellaia, Solaia en Masseto.

Ik heb veel waardering voor het feit dat Martijn ook de indrinker en uitdrinker conceptueel inpast in het thema.

 

Witte indrinker

2021 Poggio alle Gazze, Ornellaia

Expressie van brandnetel en buxus, duidend op sauvignon blanc, dat 72% deel uitmaakt van de blend. Ook mooie bitters, groene appels (Berry), amandel en venkel (Maarten), boterig en kruidig (Valerie). Het fruit is bescheiden, de wijn erg lekker (RobG). De wijn is een blend van 72% sauvignon blanc, 16% vermentino, 6% viognier en 6% verdicchio. Dit is de witte wijn van Ornellaia.

 

Serie 1 Super Toscanen

2015 Le Stanze, Poliziano

Gemaakt in de Montepulciano appelatie maar geklassificeerd als IGT want gemaakt met cabernet sauvignon en merlot (90/10) dus een zogeheten Super Tuscan. Minimaal altijd 90 procent cab sauv. 16 maanden op nieuw frans eiken. Meer aardse tonen dan fruittonen, nu tien jaar oud, al is ook kers herkenbaar. Cederhout, leer, potloodslijpsel. Volle aandronk, nog trekkend en dus potentieel om verder te ontwikkelen. Rijk, complex en klassiek.

2015 Solengo, Argiano

Gemaakt van 50% cabernet sauvignon, 30% petit verdot, 15% merlot en 5% sangiovese. Ondanks de productie in Montalcino ook een IGT en Super Tuscan. 18 maanden op Franse barriques waarvan 60 procent nieuw. Ook rijk, complex en klassiek maar toch anders dan Le Stanze. Dezelfde aardsheid, maar een verfijnder cederhout. De wijn is nu net iets liefelijker en vriendelijker, nu ook lekkerder. Veel kracht en lange afdronk.

 

Serie 2 Brunello di Montalcino 2013 (blind geproefd)

2013 Azienda Pertimali (Livio Sassetti)

Verduveld mooie wijn (voor mij mooier dan de volgende) met warme Italiaanse dakpannenkleur, warm en kruidig bouquet, elegant, mooie rondeur, hoge zuren – waardoor ik inderdaad aan Brunello denk. Trekt nog in de mond, maar goed te drinken. Ingrid noemt de wijn complex en elegant, Willem Jan noemt cassis en framboos, met in zijn ogen storende drogende tannines. RobK prijst de balans en een klein frisje. Hij ruikt rozebottel en is kritisch over het toekomstpotentieel: deze wijn komt niet meer tot wasdom, denkt RobK.

2013 Poggio ale Mura, Banfi

Weer die Italiaanse dakpannenkleur, nu iets donkerder, cederhout in de geur, iets leniger, iets meer bitters en trekkende tannines. Heel veel potentieel en op dit moment net iets minder charmant in mijn opvatting. Willem Jan herkent weer drogende tannines in een minder prettige afdronk, maar noemt de wijn complexer, kruiden, specerijen en mocca. Ingrid herkent rijpe tannines, cacao. RobK benoemt, kers, salie, bosgrond en een zoetigheidje. Banfi is zijn favoriet.

Ja, zegt Martijn, ik heb me laten vertellen dat je niet altijd een zes kan gooien. Hij is een tikje teleurgesteld in deze jaargang 2013.

 

Serie 3 Twee jaargangen CastelGiocondo Brunello di Montalcino (blind geproefd).

Van het fameuze huis Frescobaldi. Dit zijn grootste wijnen, behorend tot de wereldtop.

2016 Castelgiocondo

Hier worden we heel vrolijk van. Voor mij een vrouwelijke wijn, verfijnde kersen, elegantie ten top, fruit én kruiden, lang nahangend. De slikfactor, dit spuug je niet. Claartje roemt de lange afdronk en benoemt karamel en chocolade. Valerie de frisse rode kersen, pruimen en een aarde impressie. MartijnU ervaart een stinkertje van natte sokken én zwoele frisse zuren. Just zwarte kers, munt, ceder en graniet.

2004 Castelgiocondo

Donkerder kleur, p-r-a-c-h-t-i-g-e wijn, koppelt elegantie aan kracht. Ik denk nieuw hout te ruiken, wat ik zeker weet: een vrolijke kruidigheid. Verfijnder dan de vorige wijn. Claartje proeft hout in de aandronk en weer karamel en chocolade. MartijnU zegt de wijn iets steviger te vinden, tijm, laurier, kruidnagel. Valerie noemt dit de mooiste wijn: een mooie balans en peperkoek associaties. Just proeft zoals altijd fijnzinnig: de wijn heeft cederhout, eucalyptus, braam en (let op) de geur van zwarte kersen en de smaak van rode kersen.

 

Serie 4 Twee keer Bolgheri

Het is op dit moment in de proeverij dat het vloeibare geluk poëtische ontboezemingen gaat ontlokken aan de proevers. Ik snap dat wel, want geluksgevoel laat zich soms lastig onder woorden brengen.

2016 Guado al tasso, Antinori

Wijn van de avond/proeverij met een wow-factor. Cabernet sauvignon, merlot, cabernet franc en een kleine hoeveelheid petit verdot. Eric slaat de spijker op zijn kop: een voorname wijn. Eric ruikt héél veel: een haard, kers, stof, een zachte smaak met framboos en karamel. Mijn aantekeningen: donkere kleur, bedwelmende geur, kers, eucalyptus, laurier. Heel verfijnd. Uitstekende balans, slikfactor. Een wijn waaraan alles klopt, doet denken aan ‘het mooiste meisje van de klas’, de Bond girl, de spreekwoordelijke hemel. Die ultieme schoonheid vind ik ook altijd wat griezelig. Geconfijte zwarte kers, zegt Just. Liselotte benoemt pruim, cassis, chocolade, potloodslijpsel en een zachte smaak.

2019 Le Gonnare, Fabio Motta

70% merlot, 30% cabernet sauvignon. Prachtwijn, mocca, aardsheid, kruidnagel en een peper impressie. Elegante, liefelijke smaak met heel veel finesse. Wel iets ‘wereldser’ dan de vorige wijn. Just benoemt knarsende tannines en rinse appelstroop. Liselotte rood fruit, roosvicee en rode wijn azijn (vast hele goede), iets van ijzer en zacht in de mond. Eric benoemt kracht, inkt en tannine.

 

Serie 5 Cultwijn

Mooi geïntroduceerd door Martijn met aantekeningen van Fred Nijhuis. We proeven een ingepakte fles maar iedereen weet natuurlijk…

2017 Sassicaia, Tenuta San Guido

Na de malolactische fermentatie werd de wijn in Franse eikenhouten barriques en een klein deel in Amerikaanse eikenhouten vaten gerijpt, 20 maanden. De duur van de rijping wordt technisch bepaald op basis van de oogstkarakteristieken. 83% cabernet sauvignon en 17% cabernet franc. Mijn aantekeningen: donkere kleur, een zekere ingetogenheid in de geur: licht stal, eucalyptus, goede balans, de slikfactor. Berry constateert nuchtertjes: kindermoord. Maarten is uitgesproken voor zijn doen: alles zit erin, vol, rijk, boordevol fruit en met een enorme lengte. Willem Jan noemt de aanzet wat drogend, en roemt de munt (after eight) in de geur. RobK zit op een wolkje. Hier blijf je in ontdekken! Munt, dille, kers, een enorme lengte, bijzonder finesserijk.

 

Witte uitdrinker

2020 Ormus, Ornellaia

Gemaakt van petit manseng. Heel vitale wijn, perzik, roomboterbabbelaar, abrikoos, mandarijn, perfecte balans.

Een memorabele proeverij, ook in andere gebieden kunnen we op zoek naar de regelbrekers.

 

Verslag en proefnotities Peter van den Besselaar

Kwaliteit identificeren
By in

Kwaliteit identificeren

Peter van den Besselaar is fervent lezer en liet zich voor de proeverij van deze avond inspireren door sommelier Pascaline Lepeltier en Cees van Casteren MW. Lepeltier schreef in de januari editie van Decanter over haar geloof in een meer holistische en mindful benadering van het wijnproeven, om het DNA van een wijn beter te kunnen aanvoelen. Met de huidige, gangbare manieren van het beoordelen van de kwaliteit van een wijn (waarin aroma’s een relevante rol spelen) en gestandaardiseerde glazen, wordt het maken van onderscheid tussen terroirwijnen en industriële wijnen steeds lastiger, schrijft ze. Dit in tegenstelling tot een wijnproeftechniek van vroeger, waarbij gebruik werd gemaakt van een tastevin – een kleine, platte, geribbelde metalen beker- en de nadruk werd gelegd op het mondgevoel, de textuur en de persistentie in de mond.

En zo laat Peter ons deze avond even kritisch nadenken over onze manier van proeven. Want op enkele uitstapjes na, hanteren we al jarenlang dezelfde vaste methodiek en ligt er veel nadruk op het determineren van de wijn. Professionele wijnproevers zijn vaak juist meer geïnteresseerd in kwaliteit dan in het blind herkennen van de afkomst. In ons BWS jubileumboek ‘Beter wijnproeven, meer genieten’ definiëren we kwaliteit aan de hand van de criteria balans, lengte, complexiteit en verfijning (BLCV). Cees van Casteren MW gebruikt in zijn boek ‘Proeven als een pro’ zes criteria: concentratie, afdronk (lengte), complexiteit, heb ik een klik met deze wijn?, evenwicht (balans) en typiciteit. Samen vormen die het woord CACHET, synoniem voor klasse. Interessant is dat het uiterlijk en de kleur niet zijn meegenomen – die geven aanwijzingen voor druif, wijngebied en leeftijd, maar zeggen weinig over de kwaliteit.

C          concentratie

A          afdronk / lengte

C          complexiteit

H         heb ik een klik met deze wijn?

E          evenwicht / balans

T          typiciteit

Aan de hand van CACHET en een aantal vragen over kwaliteit (geïnspireerd door het Master of Wine examen) vliegen we de vier series van wijnen aan.

Serie 1

We proeven drie witte wijnen uit dezelfde streek met dezelfde druiven. Kan je verschil in kwaliteit identificeren en hoe zou je deze wijnen genieten (drinkwijn, aperitief, lunch- of dinerwijn)?

   

Wijn 1: 2022 Château Lamothe Vincent, Bordeaux, cuvée Heritage
Rijping op droesem, 5 maanden in Franse eiken en betonnen vaten. De gebroeders Vincent zijn in Bordeaux verkozen tot “Wijnbouwers van het Jaar” in de Hachette Gids 2024. Blend van 55% sauvignon gris en 45% sauvignon blanc.

Medium (+) concentraat, lange afdronk, medium complexiteit, persoonlijke klik, mooi in balans, typisch voor sauvignon blanc.

Wijn 2: 2021 Château Jean Faux, Bordeaux, cuvée Les Pins Francs
85% sauvignon blanc, 15% semillon. 25 jaar oude stokken. 12 maanden op inox tanks.

Deze stijl is duidelijk lichter, zonder houtgebruik. Medium concentraat, medium (+) afdronk, weinig complexiteit, niet per sé een klik, balans is goed, niet bijzonder typisch, wel een mooie wijn.

Wijn 3: 2018 Château Olivier, Pessac-Leognan
Wijnmaken: sur lie met bâttonage, 35% nieuwe barriques, 10 maanden houtrijping.

Volgens Maarten heeft deze stijl een stinkerdje en is in de smaak heel anders dan de eerste twee, meer tertiair, notig, vegetaal, hooi, hazelnoot, rijpe appel en banaan. Er is al snel discussie over deze reeks witte Bordeaux, want er is veel verschil in meningen over de kwaliteit en ook het gewenste moment van drinken is niet hetzelfde voor alle leden. Interessant!

Serie 2

We proeven twee gerijpte rode wijnen uit hetzelfde jaar en hetzelfde herkomstgebied. Hoe identificeer je de kwaliteit, herken je het jaar en wat is de herkomst van de wijnen?

 

Laten we het meteen even verklappen: het bleken twee rode Bordeaux uit 2014.

Wijn 4: 2014 Château Le Bosq, Saint-Estèphe, Cru Bourgeois Exceptionnel
Deze cru is één van de vlaggenschepen van de Vignobles Dourthe, samen met Ch. Grand Barrail Lamarzelle Figeac en Ch. Belgrave. 60% van de wijngaard bestaat uit merlot, aangevuld met 10% petit verdot, 3% cabernet franc en slechts 27% cabernet sauvignon. MartijnU benoemt de lichtere kleur, cassis, pruim, zoethout, hij miste wat fruit, misschien wat over de top, tabak, lange afdronk, concentratie medium, medium complexiteit, niet echt een klik, typiciteit hoog. Roodbruin, licht doorschijnend, tabak, hogere zuren, pruim, redelijke concentratie, elegant, rood fruit, maar nog niet over de top, vult Ingrid aan. Just vindt ‘m veel rood fruit hebben, met aroma’s van viool en knarsende tannines. Claartje vindt deze wijn het lekkerste van de serie, omdat hij wat meer spanning heeft. Voor mij persoonlijk is dit een echte CACHET winnaar: veel concentraat, geweldige en lange afdronk, complex, grote klik, mooi in balans en typisch Bordeaux. De wijnen doen wel wat ouder aan dan dat ze in werkelijkheid blijken te zijn.

Wijn 5: 2014 Le Successeur de Berger, Graves
Gemaakt van 50% merlot, 25% cabernet franc en 25% cabernet sauvignon, afkomstig van een zand- en kiezelrijke bodem. Veel tannines, lange afdronk, stinkkaas en een beetje tabak, vindt MartijnU. Just geeft juist de voorkeur aan deze wijn ten opzichte van de vorige: deze stijl heeft meer zwart fruit, is complexer, chocolade, leer, tabak, heeft meer dikte en een mooie balans tussen zoet en zuren. Claartje vindt daarentegen juist dat deze wijn geen goede balans meer heeft, een middelmatige afdronk en dat de complexiteit uiteenvalt. Ook RobG van Ginneken vindt dat het beste van deze wijn er wel af is. Net zoals Peter heeft hij zijn tastevin meegenomen en hij voorziet ons van een demonstratie. Thanks RobG!

Serie 3

We proeven twee rode wijnen gemaakt van dezelfde druif. Hoe identificeer je de kwaliteit, wat is de herkomst van de wijnen?

 

Wijn 6: 2020 Château Croix Mouton, cuvée Vingt Mille, Bordeaux Superieur
Hans trapt af: zware concentratie, goede afdronk en een gemiddelde complexiteit. Ook Willem-Jan beaamt de hogere concentratie, vindt deze in balans, complexer en een heel fijn drinkgevoel geven.
Erik vertelt: de wijn laat in het glas wat kleurstof achter, ruikt heel zacht, rijke geur, maar meteen alcohol, wat brandend, framboos, een beetje hout, de aanzet is eerder zacht, heel rijk, heel veel smaak, tannine die een beetje plakt en trekt, en een beetje zuren. Een rijke, dikke wijn van een klein plot wijngaard met 20.000 stokken per hectare.

Wijn 7: 2015 Il Palagione, cuvée Ares, San Gimignano 100% Merlot
Met deze wijn heeft Hans een betere klik; deze stijl is soepeler, beter in balans en heeft een behoorlijke hoge concentratie. RobG vindt deze serie een stuk prettiger dan de vorige, benadrukt de volle aanzet en vindt de wijn wel nog wat gesloten in het begin. Na een tijdje komt deze wat meer los. Erik ruikt jam, boter, vindt het bijna een Amerikaanse stijl, vanille, wat rook, wat brand, nog wat plakkende tannines, lekker easy!

Het is noemenswaardig dat men deze avond tijdens het delen van de proefnotities kon merken, dat het aanhouden van een nieuwe aanpak toch zo gemakkelijk nog niet is en velen van ons uit gewoonte weer terugvallen op onze eigen wijnproefstijl. Bij de vorige serie betrapte ik mezelf hier ook op en daarom waag ik me deze keer toch weer aan CACHET: hoge kwaliteit want; medium(+) concentraat, lange afdronk, hoog in complexiteit, zeker een klik met de wijn en er is evenwicht…
Typisch cabernet sauvignon, denken we, maar het blijkt merlot. Omdat de meerderheid het druivenras van deze wijnen dus verkeerd determineert, besluit Hans ‘strafpunten’ af te trekken voor typiciteit. We zijn vermaakt door dat perspectief. Besluit de mens wanneer een wijn typisch genoeg is? Wijn is continu in beweging; hoe besluit je dan eigenlijk hoe een bepaalde stijl ‘hoort te zijn’? Het verzacht weliswaar de frustratie van onze fout en dat kunnen we allemaal wel eens gebruiken. Al is het minder toepasbaar op een wedstrijd of examen, want aan het eind van de dag is de wijn gewoon wat ‘ie is.

Serie 4

We proeven twee rode “feestwijnen” uit verschillende landen. Hoe identificeer je de kwaliteit, uit welke landen komen de wijnen?

 

Wijn 8: 2015 Tenuta Il Poggione 2015 Riserva Brunello di Montalcino
Ah, dit is echt verwennerij. Toos vindt deze wijn een blockbuster; houttonen, tijm, wat zwart fruit, hoge zuren, zoetje, evenwichtig, hoog in de alcohol en wat peperig. Roodbruin van kleur, aldus Gerard, en rijp in de neus, zwart en rood fruit, kruidig, klein zoetje, wat scherpere zuren, complex, heel rijk en stevige bitters. Ook Claartje is erg in haar nopjes met dit glas: mooi donkerrood, koffie en karamel, gestoofd fruit, laurier, mooie concentratie vol spanning, lange afdronk met tannine, heel complex, zeker een klik mee en een mooie evenwichtige balans.

Wijn 9: 2010 Château La Dominique, Saint Emilion Grand Cru Classé
Wat een dijk van een serie. We zijn het snel eens over de kwaliteit van deze stijlen. Ook deze laatste rode wijn van de avond maakt de leden enthousiast. Veel concentraat, een lange afdronk, hoge complexiteit, we hebben een klik en hij is prachtig in balans dankzij de rijpe tannines, de zuren en het fruit. Het benoemen van de aroma’s kunnen we nog steeds niet laten hoor. Voordat we afronden prijst Claartje de complexiteit van deze wijn: karamel, zwart fruit, natte doek en laurier.

Afsluitend genieten we van de Triple Zéro rosé van Domaine de la Taille aux Loups uit Peter’s lievelingsgebied de Loire. Merci Peter, deze avond smaakte naar meer!

Verslag en proefnotities Valerie Bollen